Portable radios/nl

Deze pagina behandelt de praktische aspecten van het diagnosticeren en repareren van draagbare radio's.

Samenvatting

Als er helemaal geen leven in een draagbare radio zit, is het waarschijnlijk een fout in het voedingsgedeelte, mogelijk een opgezwollen elektrolytische condensator. Een lichte brom of ruis uit de luidspreker wijst erop dat de geluidsversterker werkt. Als het display van een digitale radio leeg is of als er geen zenders kunnen worden ontvangen, is er een fout in de tuner.

Veel herstelbare problemen met draagbare radio's zijn gemeenschappelijk voor veel soorten elektronische toestellen, zoals losse of gebroken verbindingen of tekenen van oververhitting. Hiervoor is slechts een rudimentair begrip van elektrische theorie nodig. Een iets dieper inzicht kan u in staat stellen sommige minder voor de hand liggende problemen te lokaliseren. Dit wordt behandeld op de pagina Hoe radio's werken, waar ook de afkortingen en technische termen die u misschien niet kent worden uitgelegd.

Veiligheid

Op het lichtnet aangesloten radio's (behalve die met een aparte "wall cube" adapter) kunnen gevaarlijke spanningen hebben wanneer ze aangesloten zijn. Sluit ze niet aan terwijl de behuizing open is, tenzij u (en eventuele omstanders) weet hoe u de risico's moet beheersen.

Vrijwel alle oude buizenradio's werken met hoge spanningen. Een grote afvlakcondensator kan een gevaarlijke spanning vasthouden nadat de radio is uitgeschakeld.

Soorten radio's

De oudste radio's die u kunt tegenkomen maken gebruik van buizen. Afzonderlijke componenten zijn aan elkaar gekoppeld in plaats van op een printplaat gemonteerd. Ze ontvangen vaak alleen AM (MW en LW, soms SW). Dateren ze van na de wereldoorlogen, dan kunnen ze ook FM ontvangen.

Oude transistorradio's dateren hoofdzakelijk uit de jaren vijftig of zestig en gebruiken germaniumtransistors, die minder robuust zijn dan de modernere siliciumtypes. Latere radio's gebruiken siliciumtransistors, en in de jaren '80 en '90 steeds meer geïntegreerde schakelingen voor sommige of alle interne functies.

Alle bovengenoemde typen radio's werken bijna altijd volgens het superheterodyne principe.

Digitale (DAB) radio's zijn het nieuwste type, geïntroduceerd aan het eind van de jaren negentig. Sommige ontvangen ook FM.

Veel voorkomende problemen

Telescopische antennes op FM- en DAB-radio's worden relatief gemakkelijk verbogen of gebroken. Een nauwkeurige inspectie zal uitwijzen of er kans is op reparatie. Als tijdelijke maatregel kunt u de antenne vervangen door een stuk draad (bijvoorbeeld 50 cm, of van dezelfde lengte als de oorspronkelijke antenne). U zou het aan één kant moeten kunnen vastzetten onder een schroef die de basis van de antenne vastzet.

Let op andere puur mechanische problemen, zoals de koppelingen, katrolletjes en riempjes waarmee de afstemknop van een oudere radio wordt bediend. Als deze opnieuw rond de poelies moet worden gedraaid, moet u deze zorgvuldig onderzoeken om erachter te komen hoe het hoort. Gecorrodeerde contacten in het batterijvak komen vaak voor bij de meeste apparaten die op batterijen werken, als gevolg van lege of lekkende batterijen die in het apparaat zijn blijven zitten.

Als er geen geluid is, is een heel eenvoudige test om het met een koptelefoon te proberen (ervan uitgaande dat er een koptelefoonaansluiting is). Als het werkt met een koptelefoon, heeft het probleem misschien te maken met de luidspreker of de koptelefoonaansluiting. (De koptelefoonaansluiting heeft een schakelaar die de luidspreker dempt wanneer u een koptelefoon aansluit. Een storing hierin kan het probleem zijn).

Een radio openmaken is niet altijd eenvoudig, maar bijna altijd mogelijk als u de juiste schroeven vindt. Soms komt u een gecombineerde radio/cassette/cd-speler tegen die niet gemakkelijk uit elkaar te halen is. U moet misschien zoeken naar verborgen schroeven onder een etiket, een rubberen voet of een luidsprekergrill. Let op: de volgorde van demontage (en hermontage!) kan belangrijk zijn.

Zoek binnenin naar veel voorkomende problemen zoals gebroken of kortgesloten draden, tekenen van verbrande of oververhitte componenten en uitpuilende elektrolytische condensatoren.

Als de radio geen tekenen van leven vertoont, controleer dan of er een probleem is met de voeding.

Als u de audioversterker kunt identificeren als een afzonderlijke module en de audio-ingang ervan kunt identificeren, zou het aanraken hiervan met een vinger een brom van de luidspreker moeten produceren. Het aanraken met een metalen schroevendraaier terwijl u de metalen as vasthoudt, zou een gekraak moeten produceren. Dit geeft aan dat de geluidsversterker werkt en de fout waarschijnlijk in de tuner zit. (Probeer dit nooit bij een buizen- of andere radio met netvoeding).

Drukknopschakelaars kunnen na veelvuldig gebruik onbetrouwbaar worden. Onder de externe knop zit vaak een standaard tactiele schakelaar op de printplaat gesoldeerd. Soms kunt u het probleem eenvoudig oplossen door een gevouwen stukje papier of karton tussen de externe knop en de tactiele schakelaar te plaatsen, zodat er iets meer druk om de schakelaar komt. Op eBay vindt u goedkope vervangschakelaars. Vaak hebt u een 6x6mm schakelaar nodig. Deze standaardmaat vindt u doorgaans in verschillende hoogtes. Op korte termijn kunt u misschien een onbetrouwbare schakelaar vervangen door een andere schakelaar op dezelfde printplaat die een functie bedient die zelden of nooit nodig is.

AM/FM-radio's

AM en AM/FM radio's bevatten een aantal afstemcircuits die door de fabrikant op dezelfde frequentie(s) worden afgesteld door middel van trimmercondensatoren met een verstelbare schroefkop, of door spoelen (vaak in een aluminium bus) met een ferrietkern die in- of uitgeschroefd kunnen worden. Pas deze NIET aan - u hebt gespecialiseerde apparatuur en het servicehandboek voor de specifieke radio nodig om dit te doen. Zonder kennis van zaken loopt u het risico de radio eerder slechter dan beter te maken. Als u weet hoe een superheterodyne radio-ontvanger werkt, stelt u de trimmercondensatoren één voor één af. Daarbij noteert u de exacte positie van de schroefkop vóór de afstelling en zet u deze terug in dezelfde positie als er geen significante verbetering optreedt. Als u erin slaagt een verbetering tot stand te brengen, zorg er dan voor dat de verbetering over het hele bereik gehandhaafd blijft.

Een krakende volumeregelaar is een veel voorkomend probleem bij oudere radio's. Typisch is de volumeregelaar een potentiometer, een standaard onderdeel dat overal verkrijgbaar is en relatief gemakkelijk te monteren. Maar u kunt eerst proberen om het probleem op te lossen door contactreiniger te spuiten via een opening in de behuizing. Door de schakelaar herhaaldelijk van het ene naar het andere uiteinde te bewegen, kan eventueel vuil op de koolstofbaan worden verwijderd.

Met een schakelschema of voldoende ervaring om de verschillende onderdelen te herkennen, kunt u misschien een fout opsporen met een injector en/of een oscilloscoop. Maar als u weet hoe u die moet gebruiken en hoe u een schakelschema moet lezen, leest u deze pagina waarschijnlijk niet!

Oude buizenradio's

Bij oude buizenradio's ligt vaak een dikke laag stof over de interne componenten, wat de koeling kan belemmeren. Maak dit schoon met een stofzuiger.

Een buizenradio die veel gebruikt is, kan baat hebben bij nieuwe buizen. Deze zijn wellicht verkrijgbaar op eBay, vooral diegene die meestal in naoorlogse radio's worden gebruikt.

Oude transistorradio's

Controleer bij een oude transistorradio de codes op de transistors en zoek ze op internet op. Als het germanium in plaats van silicium types zijn, zijn deze veel minder robuust en is het mogelijk dat er een defect is. Er is een kans dat de radio dan nog werkt, maar net niet.

Als u kunt vaststellen welke poot van een transistor welke is, probeer dan de spanning tussen de basis en de emitter te testen, die ongeveer 0,3V moet zijn voor germaniumtypes en 0,7V voor siliciumtypes. Tussen de emitter en de collector moet een grotere spanning staan, doorgaans minstens 1V. Als er geen spanning is, is dat een sterke aanwijzing dat de transistor defect is.

Als u germaniumtransistors verwijdert om te testen (u kunt hiervoor de transistortestfunctie gebruiken die u op de meeste goedkope multimeters vindt), moet u ze lossolderen met een minimum aan warmte, want te veel warmte kan ze beschadigen. Terwijl u soldeert of losmaakt, kunt u best elke poot met een tang vastpakken tussen de transistor en de printplaat. Dit werkt als een warmtegeleider om een groot deel van de warmte af te voeren.

DAB-radio's

DAB-radio's zouden zeer betrouwbaar moeten zijn, maar de ervaring leert dat dit niet altijd het geval is. Omdat we de storingen in de digitale circuits niet nauwkeurig kunnen vaststellen, kunnen we de oorzaak van defecten vaak moeilijk achterhalen. Enkele mogelijke oorzaken:

• Broze soldeerverbindingen of "whiskers": loodvrij soldeer dat in moderne apparatuur wordt gebruikt, is brozer dan ouder lood/tin soldeer en is gevoeliger voor de groei van "whiskers" of metaalhaartjes die kortsluiting kunnen veroorzaken.
• Fabricagefouten in de geïntegreerde schakelingen.
• Onnauwkeurige of onstabiele voedingsspanning (de meeste digitale schakelingen vereisen een nauwkeurig geregelde voeding van 3,3 of 5V met een marge van slechts +/-5%).

Heeft de radio ook FM (en andere golfbanden)? Controleer dan of deze werken. Zo niet, dan zit de fout waarschijnlijk in de audioversterker of de voeding en niet in de DAB-tuner.

Dit zijn nog een paar eenvoudige dingen die u kunt proberen:

• Probeer nieuwe batterijen en controleer of de batterijcontacten niet gecorrodeerd zijn. DAB-radio's geven normaal gesproken aan wanneer de batterij bijna leeg is, maar het kan geen kwaad dit te checken.
• Probeer een harde reset. U vindt waarschijnlijk een resetknop achter een gaatje op een onopvallende plaats, bv onder het deksel van het batterijvak. Steek er een gebogen paperclip in om de resetknop in te drukken. Als u de knop niet kunt vinden, haal dan de batterijen enkele minuten uit het toestel.
• Controleer de uitgangsspanning(en) van de voeding. Controleer de polariteit en de benodigde spanning, meestal iets van 5V tot 12v. Bij de meeste voedingen is de middelste pin positief, maar bij sommige is ze negatief.
• Controleer of de lintkabels die de verschillende modules verbinden goed zitten, en probeer ze indien nodig opnieuw te bevestigen.
• Als het display lijkt aan te geven dat de radio werkt, maar er komt geen geluid uit de luidspreker, controleer dan of de koptelefoonaansluiting werkt. Zo ja, dan zit de fout in de koptelefoonaansluiting zelf, de luidspreker, of de bedrading tussen en rond beide. Indien niet, dan zit de fout wellicht in de audioversterker.

Een defect display zou in principe vervangen moeten kunnen worden. Op sommige radio's worden OLED-displays gebruikt, meestal blauw en zelflichtend tegen een donkere achtergrond. Vroeger hadden displays een beperkte levensduur. Een ijverige zoektocht, vooral op sites als Aliexpress en Bangood, kan u naar een vervangdisplay leiden. Ook voor LCD’s (die er meer uitzien als de meeste goedkope rekenmachinedisplays) kunt u vervangdisplays vinden. Soms is alleen de achtergrondverlichting kapot, maar het kan ook zijn dat het hele display moet worden vervangen.

Dit artikel (in het Engels) geeft enkele nuttige tips om een vervangdisplay te vinden.

Soms geeft een DAB-radio "No Ensemble" aan. Als u zeker weet dat u een goed signaal hebt en de antenne in orde is, probeer dan een harde reset. Dit kan zoals hierboven beschreven. Als het resetten is gelukt, zal de radio opnieuw scannen als u hem weer inschakelt. Selecteer uw favoriete zender en controleer of de storing niet opnieuw optreedt na het uit- en weer inschakelen van de radio. Als dat het geval is, dan kan het zijn dat de flashgeheugenchip die de resultaten van de scan bewaart, stuk is. Dit is doorgaans een 8-pins surface mount chip op de tunermodule. Als u die kunt identificeren, kunt u een vervangchip proberen te krijgen. Dezelfde chip kan echter ook firmware bevatten die u moet kopiëren. Sommige DAB-radio's gebruiken een knoopcelbatterij om de scanresultaten te bewaren. Als u er een ziet, controleer dan het voltage. Het zal waarschijnlijk een lithium type zijn dat vervangen moet worden als het minder dan 3V aangeeft.

Veel DAB-radio's gebruiken een DAB-tunermodule van Frontier Silicon, die bij verschillende merken radio's wordt gebruikt. Levert uw zoektocht op het modelnummer van de radio niets op, dan kunt u zoeken op het modelnummer van deze module.